English
Dù đã ngoài 70, nhưng nhiều năm qua vẫn thấy đâu đó bóng dáng của người già làng âm thầm gìn giữ, truyền dạy văn hoá. Tìm hiểu ngay về người giữ văn hoá Si La!
Trước sự phát triển của xã hội, các loại hình nghệ thuật, văn hoá mới được du nhập vào bản làng người Si La. Theo thời gian, trẻ em trong bản dần quên đi những văn hoá, nghệ thuật truyền thống của dân tộc mình.
Để bảo tồn những giá trị, bản sắc văn hóa độc đáo qua ngôn ngữ, phong tục tập quán, trang phục và những nghi lễ truyền thống, có những con người đã và đang lặng thầm gìn giữ, truyền dạy văn hóa Si La qua nhiều thế hệ.
Suốt nhiều năm qua, già làng Hù Chà Khao ở bản Seo Hai, xã Can Hồ (Mường Tè, Lai Châu) vẫn âm thầm, lặng lẽ sưu tầm và lưu giữ những giá trị văn hóa đặc trưng của người Si La. Nhờ đó, tinh hoa dân tộc vẫn được truyền đời.
Dù đã ngoài 70, ông vẫn rất tâm huyết với nghề, từ ngày có cầu bắc qua sông Đà, già làng Hù Chà Khao chuyển hẳn nhà sang bên kia sông Đà. Ngày ngày, ông lại đi qua cầu vào bản làng để truyền lại vốn liếng về văn hoá mà mình biết lại cho con cháu.
Ban đầu, việc giữ gìn văn hóa gặp không ít khó khăn. Nhiều người hoài nghi, lũ trẻ trong bản cũng chẳng mấy hứng thú. Nhưng ông không nản lòng, đích thân đến từng nhà vận động, kiên trì dạy các bé trai làm đàn, sáo và cách sử dụng, hướng dẫn các bé gái hát dân ca, múa cổ.
Thời gian trôi qua, bản Seo Hai dần vang lên tiếng sáo, tiếng đàn, lời ca truyền thống. Ngôi nhà văn hóa nơi trung tâm bản nay đã trở thành điểm hẹn quen thuộc, nơi già làng Hù Chà Khao cùng lũ trẻ ngày ngày học hát, chơi đàn, giữ gìn hồn cốt dân tộc.
Theo lời kể của già làng Hù Chà Khao, trong đời sống tâm linh của người Si La, nghi lễ quan trọng nhất là cúng năm mới và cúng bản, cầu mong mùa màng bội thu, người dân khỏe mạnh và làm lý giải hạn để tránh điều xui rủi.
Trong đời sống văn hóa, cây sáo là nhạc cụ không thể thiếu. Tiếng sáo gọi bạn vang vọng qua suối, nương rẫy, tiếp thêm động lực cho bà con lao động, sản xuất. Người Si La xưa chủ yếu sống bằng nghề làm nương rẫy, nhưng vài chục năm gần đây, họ đã biết trồng lúa nước.
Trong hôn nhân, phong tục của người Si La thường làm lễ cưới 2 lần, lần cưới thứ hai sau lần trước một năm, nhà trai thường phải chuẩn bị sinh lễ mới được đón cô dâu về.
Đối với trang phục, nam giới Si La ăn mặc giản dị. Trong khi đó, trang phục nữ giới lại mang nét đặc trưng riêng. Điểm nổi bật nhất là phần ngực áo có màu khác biệt so với thân áo, được trang trí bằng đồng xu bạc hoặc nhôm. Phụ nữ Si La còn đeo túi đan từ dây rừng, thêu chỉ đỏ, tạo nên vẻ đẹp riêng biệt.
Cuộc sống tinh thần của người Si La rất phong phú với nghệ thuật thổi sáo, đánh đàn và những làn điệu dân ca riêng. Tuy nhiên, số người còn lưu giữ được những nét văn hóa này ngày càng ít. Già làng Hù Chà Khao vẫn giữ hai cây sáo quý: Pờ Tư Hế Lế – loại sáo dài dùng để gọi nhau khi làm nương rẫy và Là Bí – sáo tình yêu mà chàng trai Si La từng dùng để bày tỏ tình cảm với người mình thương. Khi nghe tiếng sáo, các cô gái sẽ cảm nhận được tâm tư của chàng trai và đáp lại bằng tình yêu chân thành.
Nhiều năm qua, nghệ nhân Hù Chà Khao đã nhận được nhiều Bằng khen, Giấy khen từ Viện Âm nhạc Việt Nam và Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch nhờ những đóng góp trong việc bảo tồn nhạc cụ và âm nhạc dân tộc Si La. Nhưng với ông, niềm vui lớn nhất không nằm ở những tấm giấy khen mà ở việc con cháu đã biết đàn, hát bằng chính những nhạc cụ và làn điệu dân ca của dân tộc mình. Đó mới là giá trị quý giá nhất mà ông luôn tâm nguyện gìn giữ.
