English
Người Si La có tín ngưỡng đa thần, vạn vật hữu linh. Cho đến nay, tín ngưỡng ấy vẫn còn đậm nét trong đời sống cộng đồng của đồng bào Si La.
Là một trong những dân tộc rất ít người ở Việt Nam, người Si La chủ yếu sinh sống tại hai tỉnh Lai Châu và Điện Biên.
Người Si La có nhiều dòng họ và họ gắn kết với nhau khăng khít trong cuộc sống thường ngày. Người đàn ông cao niên nhất sẽ đảm nhận chức vụ trưởng tộc, giữ trọng trách lãnh đạo và quán xuyến các công việc chung. Bên cạnh đó, vai trò của thầy mo cũng đặc biệt quan trọng trong đời sống tâm linh của đồng bào Si La.
Người Si La có hệ thống tín ngưỡng và lễ hội mang đậm tính cộng đồng, phản ánh tinh thần đoàn kết và giá trị nhân văn sâu sắc. Trong tín ngưỡng văn hóa của người Si La, không thể không nhắc đến các tập tục như: Thờ cúng tổ tiên, Tết năm mới, Lễ cơm mới, Lễ bìa khớ (cúng bản), Lễ cá si ta (gieo hạt tượng trưng)…
Trong đó, lễ cúng bản là nghi lễ quan trọng nhất trong năm, được đồng bào tổ chức trước các vụ sản xuất để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, mong cả bản không ốm đau, bệnh tật, lợn gà không bị thú rừng bắt trong năm… Cứ 7 năm lại làm lễ cúng hồn lúa, dùng vợt bắt cá, gạo đưa đường để đưa hồn lúa từ nương về bản, tới nhà rồi cất kỹ trên bồ thóc.
Người Si La thờ cúng tổ tiên nhưng chỉ tính tới hai đời, gồm bố mẹ, ông bà và tất cả những người trên ông bà đã khuất. Con cái chỉ thờ cúng bố mẹ đẻ đã mất; còn từ thế hệ ông bà trở lên do trưởng họ thờ cúng.
Trong ngôi nhà truyền thống của người Si La, gian bếp không chỉ là nơi nấu nướng mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Đây là không gian quan trọng, gắn liền với tín ngưỡng tổ tiên và các phong tục truyền thống của dân tộc. Mỗi gia đình sẽ có 2 bếp:
Bếp nấu được đặt bên trái khi bước vào nhà, đây là khu vực do phụ nữ phụ trách, chuyên dùng để nấu ăn hàng ngày.
Bếp thiêng nằm ở vị trí trung tâm ngôi nhà, nơi đặt ba hòn đá tròn, tượng trưng cho ba vị thần cai quản bếp. Đây là không gian chỉ dành cho đàn ông, phụ nữ không được phép lại gần.
Với gia đình trưởng họ, cách 3 hòn đá khoảng 3m là chiếc kệ bằng tre giống như giàn phơi gác bếp thu nhỏ, đây chính là bàn thờ của người Sila. Chỉ có gia đình trưởng họ mới có bàn thờ trên 3 hòn đá này. Còn những gia đình bình thường thì bàn thờ sẽ treo trên bức vách bên cạnh buồng của gia chủ. Người Si La tin ở 3 hòn đá này, tổ tiên luôn ngự trị sưởi ấm, trông coi bếp lửa.
Hòn đá chính ở giữa tượng trưng cho bà chủ; hòn phía ngoài bên trái hướng về bàn thờ tổ tiên tượng trưng cho tổ tiên hiện thân qua bếp lửa, bảo vệ sự ấm cúng cho gia đình; hòn thứ ba hướng về cửa ra vào nhằm ngăn không cho điều xấu vào nhà.
Người Si La có những quy tắc nghiêm ngặt khi bước vào khu vực bếp thiêng. Khách đến thăm nhà tuyệt đối không được tự ý vào khu vực này. Nếu vô tình làm vỡ một trong ba hòn đá thiêng, gia chủ phải tiến hành lễ cúng xin lỗi tổ tiên, sử dụng lễ vật gồm hai đồng bạc và một chai rượu để mời thầy mo thực hiện nghi thức. Nếu không tiến hành lễ cúng, họ tin rằng gia đình hoặc dòng họ có thể gặp những điều không may.
Được sự quan tâm, hỗ trợ phát triển của Đảng và Nhà nước, đời sống vật chất tinh thần của đồng bào dân tộc Si La đã được cải thiện đáng kể. Các tập tục, tín ngưỡng dưới sự nỗ lực và tâm huyết của người Si La với văn hoá dân tộc mình vẫn được bảo tồn, gìn giữ và phát huy.
